ĐÔI ĐIỀU SUY NGHĨ VỀ VIỆC XÉT CẤP TẤN TRONG GĐPT VIỆT NAM

          1. Mở lời

          Đức Phật ra đời vì một đại sự nhân duyên đó là “Khai thị chúng sánh ngộ nhập Phật tri kiến”, vì hạnh phúc của số đông. Gia đình Phật tử Việt Nam ra đời vì mục đích “Đào luyện thanh thiếu đồng niên tin Phật thành Phật tử chân chánh, góp phần phụng sự đạo pháp và xây dựng xã hội”. Tại Đại lễ Phật đản năm Ất Hợi (10/05/1935) do Hội An Nam Phật học tổ chức với quy mô rất hoành tráng tại đất Thần kinh, trong đoàn rước Phật, Ban Tổ chức đã cho tuổi trẻ lần đầu tiên tham gia Phật sự một cách rất dễ thương, trẻ trung và cuốn hút, 52 em nhỏ được đồng phục trong bộ áo mũ “Mã Tiên”, vai gắn đèn hoa sen, vừa đi vừa hát điệu Đăng đàn cung “Vui mừng gặp ngày nay mồng 8 tháng tư…”. Hình ảnh này đã thôi thúc niềm ưu tư của các bậc trí giả Phật giáo thức thời quan tâm vấn đề tuổi trẻ với Phật giáo.

          Ngày 10/8/1938, trong diễn văn khai mạc Đại hội thường niên của Hội An Nam Phật học, bác Chánh Hội trưởng Lê Đình Thám đã dõng dạc tuyên bố: “Không có một thành tựu vững bền nào lại không nhắm đến hàng ngũ thanh thiếu niên, họ là những người tiếp nối chúng ta trong ngày mai…”. Hai năm sau, mùa thu năm 1940, Đoàn Thanh niên Phật học Đức Dục ra đời với sự bảo trợ của Hội An Nam Phật học và sự hướng dẫn trực tiếp của nhà Phật học Bác sĩ Tâm Minh Lê Đình Thám.

          Gia đình Phật tử Việt Nam chính thức thành hình vào khoảng thập niên 1940 và Ban Hướng dẫn Trung Ương GĐPT VN vào đầu thập niên 1950. Vì mới hình thành nên chưa có hệ thống huấn luyện quy mô, nhưng có tinh thần kỷ cương cao độ. Thời ấy chưa có các trại Lộc Uyển, A Dục, Huyền Trang hay Vạn Hạnh như bây giờ. Tuy nhiên, các Huynh trưởng vẫn được huấn luyện qua thực tiễn sinh hoạt và tu học liên tục. Việc xét cấp Huynh trưởng thời kỳ này không đơn thuần là hình thức tổ chức, mà là sự ghi nhận tâm huyết, đạo hạnh và công hạnh của những người đi đầu trong việc xây dựng phong trào.

          Tinh thần xét cấp lúc ấy là “Chọn người để giao trách nhiệm, không phải để vinh danh”, việc xét cấp hoàn toàn không có tính hình thức hay chạy theo danh vị. Các Huynh trưởng được xét cấp thường là những người có đạo tâm sâu sắc, hành trì giới luật, sống mẫu mực theo tinh thần Phật pháp. Người đã gắn bó nhiều năm với phong trào, lăn xả trong các trại huấn luyện, công tác Phật sự, giáo dục thanh thiếu nhi. Được tín nhiệm tuyệt đối trong tổ chức, không thông qua các lá đơn đề nghị, mà qua sự chứng minh trực tiếp của chư Tôn đức Tăng Ni và các bậc tiền bối hữu công.

          Cấp bậc Huynh trưởng khi ấy là một trách nhiệm nặng nề hơn là vinh dự, và người nhận cấp càng cúi đầu khi được giao cấp, bởi họ hiểu mình phải sống xứng đáng hơn nữa với lý tưởng “Bi – Trí – Dũng”.

          Việc xét cấp lúc đó là dựa trên:

          – Đức hạnh cá nhân và đạo lực tu tập.

          – Thành tích thực tế trong công tác giáo dục GĐPT.

          – Uy tín trong hàng ngũ Huynh trưởng và với chư Tôn đức.

        Do đó, việc xét cấp không có tình trạng hình thức, không xét theo “niên hạn lý thuyết” mà là sự thẩm định thực chất.

          Những vị Huynh trưởng cấp cao đầu tiên của Gia đình Phật tử Việt Nam lúc bấy giờ, là biểu tượng chứ không phải quan chức, quý anh chị đều là những Huynh trưởng có ảnh hưởng rất lớn trong sự hình thành và phát triển nền tảng tổ chức, quý anh chị được thăng cấp bậc không vì “lãnh đạo”, mà vì họ là biểu tượng sống của lý tưởng GĐPT.

(Cấp hiệu Gia đình Phật tử)

So sánh việc xét cấp Huynh trưởng GĐPT thời kỳ đầu và hiện nay

So sánh số lượng Huynh trưởng GĐPT thời kỳ đầu và hiện nay

          Thời kỳ đầu: Việc xét cấp mang tính “tự nhiên”, xuất phát từ sự cống hiến và vai trò thực tế của Huynh trưởng. Ít hình thức, nhưng đòi hỏi sự tâm huyết rất cao.

          Hiện nay: Hệ thống xét cấp được quy chuẩn hóa, rõ ràng và khách quan hơn, nhưng đôi khi có thể tạo cảm giác “hành chính hóa”, làm giảm tính linh động.

           Trong giai đoạn hiện nay, công tác tu học và huấn luyện cho đội ngủ Huynh trưởng kế cận tương đối thuận lợi, Phân ban GĐPT các tỉnh thành thường xuyên mở các lớp học Kiên, Trì và Định, việc xét xếp cấp Tập và Tín vì vậy mà cũng diễn ra liên tục, khiến cho chúng ta có cảm giác rằng cứ học xong một bậc học thì lại được thăng tân cấp bậc khi đủ năm theo quy định. Với lớp học bậc Lực, trong một nhiệm kỳ hoạt động, Phân ban GĐPT Trung ương cũng tổ chức tu học cho một khoá với một đội ngủ học viên khá đông đúc. Đội ngủ Huynh trưởng ngày một dôi dư, có nhiều tỉnh thành có rất ít gia đình cơ sở hoạt động nhưng đội ngủ Huynh trưởng lại quá nhiều. Một vài tỉnh thành chỉ có từ một đến hai đơn vị nhưng lại có lên đến bốn hoặc năm Huynh trưởng cấp Tấn thì liệu có bất hợp lý hay không.

            * Nội quy Huynh trưởng về việc xét cấp TẤN hiện nay:

            – Đủ 36 tuổi.

           – Thâm niên cấp Tín ít nhất 5 năm.

           – Trúng cách bậc Lực.

           – Có tu tập tự thân.

           – Trúng cách trại huấn luyện Vạn Hạnh.

           – Đang sinh hoạt, có thâm niên Huynh trưởng ít nhất 15 năm liên tục.

           – Huynh trưởng chỉ được đặc cách xếp cấp 01 lần trong đời.

           * Điều kiện xét cấp TẤN theo tinh thần thông báo số 05/TB-PB.GĐPT  ngày 19/3/2025 của Phân ban GĐPT TW.

           – Đã trúng cách trại Vạn Hạnh khóa V trở về trước.

            – Tối thiểu 36 tuổi (sinh năm 1989 trở về trước).

            – Đã thọ cấp Tín ít nhất 08 năm (năm 2017 trở về trước).

            – Có tu tập tự thân (ít nhất đã thọ Thập Thiện giới).

            – Có đạo đưc phẩm hạnh tốt.

            – Có năng lực, tinh thần phục vụ có hiệu quả.

            – Có thâm niên Huynh trưởng ít nhất 15 năm liên tục.

            – Đang giữ chức vụ trong Thường vụ Ban Huynh trưởng GĐPT cơ sở trở lên, thời gian đảm nhận chức vụ này ít nhất 03 năm (đính kèm quyết định).

            * Đối với Trường hợp xét đặc cách: Chỉ xét đặc cách cho thành phần sau đây:

          – Huynh trưởng đang giữ chức vụ Gia trưởng và Thường trực BHD Phân ban GĐPT cấp huyện trở lên, thời gian đảm nhận chưc vụ này ít nhất là 08 năm. Tuổi đời: Nam 75 tuổi; Nữ 70 tuổi trở lên.

          – Đã thọ cấp Tín 16 năm và thâm niên Huynh trưởng 23 năm liên tục.

          – Chưa được đặc cách lần nào.

          – Có tu tập tự thân (ít nhất thọ Thập Thiện giới).

(Cấp hiệu Huynh trưởng Gia đình Phật tử)    

            2. Đôi điều suy tư về việc xét cấp Tấn

          Trong truyền thống Gia đình Phật tử, mỗi cấp bậc Huynh trưởng không chỉ là sự ghi nhận về thời gian công tác, mà còn là sự xác chứng về tâm và lực của người gánh vác trọng trách giáo dục đàn em. Đặc biệt, cấp Tấn không chỉ thể hiện năng lực điều hành mà còn là biểu tượng của phẩm hạnh, trí tuệ và sự hy hiến. Cấp Tấn không đơn thuần là kết quả của việc dự trại hay đủ thâm niên, mà còn là sự minh chứng cho tâm nguyện phụng sự lý tưởng GĐPT không ngừng nghỉ. Là lời hứa ngầm trước tổ chức và trước Tam Bảo về việc giữ gìn phẩm hạnh, dấn thân làm gương. Là dấu mốc trưởng thành để gánh vác trọng trách huấn luyện, dẫn dắt thế hệ kế thừa. Nói cách khác, Tấn không chỉ là “thăng cấp” mà là “thăng tâm” và “thăng lực”.

          Trong nhiều năm qua, biết bao thế hệ Huynh trưởng cấp Tấn đã hy hiến, tận tuỵ góp phần xương minh tổ chức Gia đình Phật tử. Đúng nghĩa của một cấp bậc lãnh đạo cấp tỉnh thành khi đã được thọ nhận trọng trách mà tổ chức truyền trao.

          Một Huynh trưởng cấp Tấn cần phải có “Tâm” và Tầm, “Tầm” ở đây không phải chỉ là kiến thức sách vở hay số năm sinh hoạt. Tầm là tầm nhìn, khả năng dẫn dắt, sự uy tín trước giáo hội, tổ chức và đàn em. Người có tầm biết đặt lợi ích của tổ chức và lý tưởng lên trên cá nhân. Người có tầm biết nói đi đôi với làm, làm gương trước khi đòi hỏi người khác. Người có tầm dám đứng ra gánh việc khó, nói việc thật, chứ không chỉ làm để hoàn thành hình thức. Cấp bậc cao mà không có tầm, thì đó chỉ là cái áo rộng, mặc vào không những không làm đẹp bản thân, mà còn làm lộ rõ sự bất xứng, mất cân đối với hình thể.

           Tuy nhiên, trong thực tế, đôi khi chúng ta vẫn còn chứng kiến một số trường hợp Huynh trưởng chưa thật sự hội đủ các yếu tố ấy, nhưng vẫn được xét cấp Tấn, điều này khiến không ít người trong tổ chức trăn trở, suy tư.

          Cấp bậc không phải đồ trang sức, không phải mang trên vai để làm cho đẹp thân, càng không phải để khoe số lượng bao nhiêu lá bao nhiêu hạt bồ đề. Trao cấp cho người chưa đủ tầm, đủ lực, đủ tâm huyết với tổ chức là một sai lầm. Sai một người, hỏng cả chuẩn mực.

          * Một số nguyên nhân dẫn đến thực trạng xét, xếp cấp chưa đúng:

         – Chạy theo chỉ tiêu hoặc cảm tính: Muốn đơn vị mình có nhiều người đạt cấp cao để trang trí cho các báo cáo hằng quý, hằng năm hoặc vì tình cảm riêng tư.

         – Quy trình xét xếp cấp chưa thật sự chặt chẽ, chỉ dựa vào hồ sơ và thời gian sinh hoạt mà chưa đánh giá đầy đủ năng lực thực tế, tinh thần vì tổ chức của Huynh trưởng cần được đánh giá. Xem cấp bậc chỉ như thủ tục cho đủ số lượng, chỉ nhìn vào hồ sơ cần xét hoặc thâm niên mà không đánh giá tầm ảnh hưởng và uy tín thực tế.

         – Thiếu đánh giá thường xuyên và thường niên: Không có cơ chế theo dõi sự trưởng thành về kỹ năng và phẩm hạnh của Huynh trưởng sau khi dự trại Vạn Hạnh, thiếu tiêu chí đánh giá thực chất của người được xét.

          – Cảm tính, nể nang: Ngại từ chối vì sợ mất lòng hoặc vì quan hệ cá nhân, không dám thẳng thắn góp ý cho người chưa đạt.

           * Tác động tiêu cực:

          – Giảm giá trị của cấp bậc: Khi cấp Tấn không còn gắn với phẩm chất và năng lực thực sự, uy tín cá nhân đi xuống, tổ chức bị ảnh hưởng. Cấp bậc mất giá trị khi người đeo nó không thể hiện đúng phẩm chất của mình.

          – Tạo tâm lý so sánh và mất niềm tin: Đâu cần phải nỗ lực gì nhiều, chỉ cần học đủ, thâm niên đủ năm thì được xét cấp. Người nỗ lực thật sự sẽ cảm thấy hụt hẫng, từ đó giảm động lực hy hiến, người thực sự xứng đáng sẽ thấy thiệt thòi, từ đó sinh tâm chán nản, mất nhuệ khí.

         – Ảnh hưởng đến công tác huấn luyện: Huynh trưởng chưa đủ năng lực nhưng lại đứng ở vị trí lãnh đạo, huấn luyện sẽ truyền đạt thiếu chuẩn mực, dẫn dắt dễ sai cách, sai tinh thần cho thế hệ sau, đi lệch với mục đích cao đẹp của tổ chức.

         – Mất dần chuẩn mực nội bộ: Khi ngoại lệ trở thành thói quen, tiêu chuẩn tổ chức sẽ ngày càng mờ nhạt, chuẩn mực sẽ ngày càng bị hạ thấp.

          * Suy tư và đề xuất

         – Xét cấp dựa trên thực chất: Bên cạnh hồ sơ, cần phỏng vấn, trao đổi, hoặc quan sát trực tiếp quá trình huân tu, hy hiến vì tổ chức. Phải có một quá trình, phân công Huynh trưởng cao niên, có đủ tầm theo dõi Huynh trưởng cần được xét, xem mức độ cầu thị, học hỏi và cống hiến cho tổ chức đến mức độ nào. Siết chặt tiêu chuẩn, đưa yếu tố “Tầm nhìn” và “Uy tín” thành tiêu chí bắt buộc trong xét cấp Tấn. Quan sát trực tiếp trong quá trình sinh hoạt, huấn luyện, xử lý tình huống chứ không chỉ qua giấy tờ.

        – Đặt yếu tố “Tâm” lên hàng đầu, tâm nguyện và phẩm hạnh cần được xem trọng ngang với năng lực. Huynh trưởng được xét phải biết đặt lợi ích tổ chức lên trên hết. Đời tư phải thật sự trong sáng, tu tập tự thân phải xứng tầm. Một cấp bậc trao sai chỗ là một vết nứt trong nền móng GĐPT bị nới rộng dẫn đến vách tường dễ bị ngã đổ.

        – Công khai tiêu chuẩn và lý do xét, minh bạch sẽ giúp mọi người hiểu và tránh dị nghị.

      – Khuyến khích tự lượng sức, Huynh trưởng cần được nhắc nhở rằng việc xin xét cấp là quyền, nhưng từ chối khi chưa đủ là biểu hiện của sự khiêm cung, của trí tuệ và lòng dũng cảm.

      – Bồi dưỡng trước khi xét: Những đàn anh chị đi trước cần phải có một cách nhìn tổng quát, tinh tường để chọn đúng người cần trao cấp. Nếu thấy một anh chị gần đủ tiêu chuẩn, nên có kế hoạch hỗ trợ, huấn luyện bổ sung trước khi đưa vào danh sách xét cấp.

       – Và trên hết, Hội Đồng xét cấp phải có bản lĩnh dám nói thật, nói  “chưa” với người chưa đủ, dù là bạn bè, trong đơn vị hay những người thân quen.

          3. Thay cho lời kết

        Trên con đường tu học và phụng sự lý tưởng, mỗi huynh trưởng được thọ nhận cấp bậc tương ứng với các cấp độ đào luyện và hành trình tu tập tự thân, để rồi từ đó, cấp bậc trên tay áo như một lời nhắc nhở rằng chúng ta hãy sống, làm việc và hy hiến cho màu áo lam làm sao đúng chuẩn mực, không đi ngược lại ý nguyện tốt đẹp của các bậc tiền nhân hữu công đi trước. Thọ cấp là một sự ghi nhận của tổ chức đối với bản thân Huynh trưởng trong quá trình tu học và phụng sự. Thọ nhận cấp Tấn là một niềm vinh dự, nhưng cũng là một lời cam kết sống còn với lý tưởng áo Lam. Khi người được xét cấp chưa thật sự đủ tâm và lực, không chỉ chính họ khó hoàn thành nhiệm vụ, mà còn ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức.

        Chúng ta, những người gắn bó với tổ chức Gia đình Phật tử, cần nhìn thẳng, nói thật và hành động với tâm từ, để mỗi cấp hiệu trao đi đều là một niềm tin trọn vẹn, một sự bảo chứng về nhân cách và khả năng của một Huynh trưởng.

        Chúng ta thường nói với nhau về lý tưởng màu Lam, về sự trong sáng và uy nghiêm của Gia đình Phật tử, nhưng lý tưởng ấy chỉ thật sự vững vàng khi mỗi cấp bậc được trao đi đều đúng người, đúng thời điểm. Huynh trưởng chưa đủ tầm mà được xét cấp, đó là một hệ luỵ, một sai lầm cần chấm dứt. Chúng ta cần bản lĩnh để giữ cho cấp bậc là biểu tượng của sự xứng đáng, không phải là vật trang trí.

       Mỗi Huynh trưởng cấp Tấn sau khi được thăng tân cần phải tự nhủ với lòng mình rằng phải cam kết phụng sự, cam kết giữ uy tín của tổ chức, cam kết làm gương, đừng để tấm thẻ cấp bậc trở thành mảnh giấy mất giá, đừng để sự dễ dãi hôm nay thành gánh nặng cho biết bao thế hệ của ngày mai.

Nam mô Hoan Hỷ Tạng Bồ Tát Ma Ha Tát./.

                                                                    Nhuận Trọng – TTTT Quảng Nam

                                                                                Tổng hợp và biên tập

          Bài viết chỉ mang quan điểm cá nhân, bản thân người viết không vì mục đích công kích hay cố ý với một đơn vị hay cá nhân nào cả, nếu quý anh chị nào đọc mà không vừa ý thì người viết xin thành thật sám hối, tất cả cũng vì sự xương minh của tổ chức GĐPT Việt Nam.