Quán Chiếu Ngũ Ấm Ma

Tiếp theo bài viết Bàn cách hóa giải 108 phiền não của anh Tâm Giới Phan Ngọc Thảo, chúng tôi xin giới thiệu tiếp bài Quán Chiếu Ngũ Ấm Ma của anh Thị Cư Nguyễn Thanh Minh.
Anh Thị Cư là huynh trưởng cấp Dũng hiện là Phó Trưởng Phân ban GĐPT Trung ương, Trưởng Phân ban GĐPT tp Hồ Chí Minh. Trước khi sáp nhập anh phụ trách các đơn vị GĐPT miền Đông Nam bộ.
Xin mời cùng đọc bài viết này.

Thưa các anh chị Huynh trưởng,

Đất nước đang chuyển mình thay đổi, sáp nhập tỉnh, thành, tinh giản bộ máy lãnh đạo, GĐPT chúng ta tùy thuận chuyển biến, đổi thay cho phù hợp, thúc đẩy người Huynh trưởng cần phải tu tập tinh chuyên, tinh tấn, hộ trì các căn, quán chiếu ngũ ấm ma để hóa giải định kiến-phiền não; loại bỏ tự ngã quay về cuộc sống tỉnh thức.
Người Huynh trưởng từ khi đặt lý tưởng GĐPT làm lẽ sống, ai cũng đem hết tư duy, kiến thức, nhiệt tình phục vụ tổ chức bằng tinh thần tinh khôi, phục vụ không toan tính. Khi được đào tạo Huynh trưởng Lộc Uyển, A Dục chúng ta đã phục vụ tổ chức thật trong sáng, trách nhiệm; nhưng từ khi được đào tạo Huyền Trang tự ngã đã bắt đầu nhen nhóm, khi làm Liên Đoàn Trưởng, khi có cấp Tín tự ngã đã cho ta quyền phán xét, định kiến về người khác. Khi được đứng vào hàng ngũ Ban hướng dẫn tỉnh thành thì tự ngã cũng theo đó tăng cao. Tự ngã cho chúng ta cái quyền áp đặt người khác theo định kiến của mình, cái gì thuận thì hồ hởi, nhận định tốt, hăng say thực hiện, còn những gì bất như ý thì cho rằng SAI, có những nhận định thiếu khách quan, hoặc không tuân phục, từ chức, chối bỏ trách nhiệm… Tất cả những hiện tượng ấy là biểu hiện người Huynh trưởng bị Ngũ Ấm Ma dẫn dắt.

I.  Vậy Ngũ Ấm Ma là gì?
Thưa các anh chị, theo giáo lý nhà Phật, Ngũ Ấm Ma (hay Ngũ Uẩn Ma) là năm yếu tố tạo thành con người (Sắc, Thọ, Tưởng, Hành, Thức) nhưng cũng chính là nguồn gốc của chấp ngã, phiền não và vô minh. Khi bám chấp vào ngũ uẩn, ta rơi vào ảo tưởng về một cái “tôi” cứng nhắc, từ đó sinh ra định kiến, phân biệt, phiền não và khổ đau.

II-Định kiến – Sản phẩm của Ngũ Ấm Ma
Định kiến về người khác xuất phát từ sự vận hành của ngũ uẩn:
Sắc (hình tướng): Đánh giá người qua ngoại hình, màu da, trang phục…
Thọ (cảm thọ): Cảm giác khó chịu, thiện cảm/ác cảm vô cớ.
Tưởng (suy tưởng): Gán ghép hình ảnh sai lệch (nghe đồn đại hay/dỡ, xấu/ tốt, “người này xấu tính”, “người nọ thế kia…v…v…”).
Hành (tâm hành): Thói quen phán xét nhanh, bảo thủ.
Thức (nhận thức): Lưu giữ kinh nghiệm cũ, từ chối thay đổi.
Chính tự ngã (cái tôi) nuôi dưỡng định kiến bằng cách bám víu vào quan điểm riêng, xem đó là chân lý.

III- Hóa giải định kiến và buông tự ngã
1- Quán chiếu tính Không của Ngũ uẩn: Nhận ra Sắc – Thọ – Tưởng – Hành – Thức đều vô thường, không có tự tính cố định. Người bị ta định kiến cũng chỉ là sự kết hợp tạm thời của ngũ uẩn, không phải “bản chất xấu” vĩnh viễn hoặc “bản chất tốt” vĩnh viễn của một ai đó.
Ví dụ: Khi thấy ai đó thô lỗ, hãy nghĩ: “Hành vi này do duyên sinh (mệt mỏi, hiểu lầm…), không phải toàn bộ con người họ”.

2- Thực tập vô ngã: Từ bỏ tâm phê phán: Thay vì nghĩ “họ sai”, hỏi “Tại sao mình nghĩ họ sai?” để thấy rõ góc nhìn chủ quan của bản thân.
Lắng nghe, thấu hiểu: Tiếp xúc trực tiếp với người bị định kiến, tìm hiểu hoàn cảnh và nỗi khổ của họ.

3- Dùng trí tuệ Bát Nhã phá chấp: Kinh Kim Cang dạy: “Phàm sở hữu tướng giai thị hư vọng” – mọi hình tướng đều giả tạm. Định kiến chỉ tồn tại khi ta tin vào khái niệm do tâm tạo.

4- Nuôi dưỡng tâm từ bi: Định kiến thường đi cùng với sân hận. Khi thực tập từ bi (mong mọi người hạnh phúc), ta tự nhiên buông bỏ phân biệt.

IV. Tạm kết
Ngũ Ấm Ma không ở đâu xa, mà ẩn trong chính cách ta nhìn nhận bản thân và người khác. Hóa giải định kiến không phải là xóa bỏ người khác, mà là giải phóng chính mình khỏi ngục tù của tự ngã. Khi thấy rõ ngũ uẩn là duyên sinh vô ngã, tâm ta sẽ rộng mở, an nhiên giữa thế giới đa dạng.
“Bẻ gãy gươm kiêu mạn, Dẹp tan lưới định kiến, Người tỉnh thức đi trong đời Như sen không vướng bùn.” 

V- Cởi bỏ phiền não, trở về dòng sống chân thật: Phiền não sinh ra từ sự bám chấp vào ngũ uẩn khiến ta sống trong ảo tưởng, xa rời bản tâm thanh tịnh. Để trở về với đời sống chân thật, cần thực hành những phương pháp sau:

1- Nhận diện phiền não – Sản phẩm của Ngũ Ấm Ma
Sắc uẩn: Bám vào thân thể, sợ già, sợ bệnh, đau khổ vì ngoại hình.
Thọ uẩn: Chạy theo cảm giác dễ chịu, ghét bỏ khó chịu, tạo thành tham-sân-si.
Tưởng uẩn: Vọng tưởng, suy diễn sai lầm, nuôi dưỡng định kiến.
Hành uẩn: Thói quen phản ứng theo tập khí, tạo nghiệp bất thiện.
Thức uẩn: Chấp vào “cái tôi” và “của tôi”, gây phân biệt, tranh đấu.
Phiền não không có thực thể, chỉ là sự vận hành tạm thời của ngũ uẩn.

2.  Buông bỏ phiền não, sống tỉnh thức
Quán Vô thường: Nhìn sâu vào mọi hiện tượng (cảm xúc, suy nghĩ, hoàn cảnh) để thấy chúng luôn thay đổi, không nên bám víu. “Phiền não đến rồi đi như mây trời, tâm ta là bầu trời rộng mở.”
Sống trong hiện tại: Dừng lại những suy tưởng miên man về quá khứ hay tương lai, trở về với hơi thở, bước chân, tiếng chim…để tiếp xúc với sự sống chân thật.
Chuyển hóa tâm hành: Khi giận hờn, ghen tị nổi lên, không đè nén cũng không buông theo, mà nhận diện và nói: “Đây chỉ là một trạng thái tâm, nó sẽ qua.”

3.  Trở về dòng sống giản dị, tự tại
Ăn uống chánh niệm: Biết ơn từng hạt cơm, không tham đắm vị ngon hay chê bai vị dở.
Làm việc không vướng mắc: Hành động với tâm thanh tịnh, không khoe khoang hay sợ hãi.
Giao tiếp chân thành: Nói lời ái ngữ, lắng nghe sâu, không vì tự ái mà tranh cãi. “Bình thường tâm thị đạo“-Tâm bình thường chính là đạo. Khi không còn bị ngũ uẩn lừa gạt, ta sống ung dung giữa đời, như nước chảy về biển, như mây trôi giữa trời.

VI. Kết: Hãy sống như một dòng sông: Ngũ Ấm Ma chỉ là ảo ảnh, định kiến; phiền não cũng chỉ là sóng trên mặt nước. Khi buông bỏ chấp ngã, ta trở về với dòng sống thuần khiết, không định kiến, không tranh đấu, không sợ hãi.
“Tâm không vướng bận,
Đời tự thong dong,
Ngũ uẩn vốn không,
Phiền não cũng không.”

Trong bài viết này chúng tôi chỉ xin được nhắc quý Huynh trưởng: “Xin hãy phục vụ tổ chức bằng tinh thần trách nhiệm, không để Tự ngã dùng Định kiến, Chấp trước làm thước đo nhân phẩm, đạo đức Huynh trưởng Đoàn sinh thuộc quyền. Không lấy những việc bất như ý làm lực cản cho Phiền não trỗi dậy cản bước chân vì Đạo tiến lên của chúng ta.
Xin hãy sống như một dòng sông!
Hãy quán chiếu ngũ ấm ma để hóa giải định kiến – phiền não, loại bỏ tự ngã của bản thân!