DỌN “RÁC” TRONG TÂM
                                                                        Huynh trưởng cấp Dũng Tâm Giới – Phan Ngọc Thảo
      

A-MỞ ĐẦU

Thưa quý độc giả và anh chị em nhà Lam,
Chúng ta đều biết câu chuyện Ngài Anan gặp nạn “Ma Đăng Già” được Phật giải cứu và sau đó là cuộc đối thoại giữa Anan và Phật “TÂM Ở ĐÂU” (Kinh Lăng Nghiêm).
Khi Đức Phật hỏi: “Tâm ông ở đâu? Anan trả lời: “Tâm tôi ở trong thân, ngoài thân, ở đáy mắt …”. Bằng cách lập luận chặt chẽ (Nhân minh luận), Đức Phật bác bỏ bảy suy nghĩ sai lầm của Anan, Phật chỉ cái tâm mà ông nói là Vọng tâm. Đức Phật chỉ dạy cho Anan nhận ra Chơn tâm (tánh giác, thấy nghe hay biết) vốn không sinh diệt và không có hình tướng hay nơi chốn cố định, bao trùm khắp pháp giới nhưng không bị ràng buộc bởi các duyên. Đó mới là chỗ nương tựa chơn thật.
“Cái tính của tâm hay biết cũng chẳng ở trong, cũng chẳng ở ngoài, cũng chẳng ở chặng giữa, chẳng ở chỗ nào cả, không dính dáng vào đâu tất cả thì gọi là tâm.”
(Kinh Thủ Lăng Nghiêm)

Câu chuyện Tổ Huệ Năng khi đi bán củi nghe câu kinh Kim Cang “Ưng vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm” (Tâm sẽ sinh khi không bám víu vào đâu), Từ đó, Tổ ngộ đạo.
Hai sự việc trên cho chúng ta bài học sâu sắc về tâm. Nếu chúng ta không nghiên cứu giáo lý Phật Đà thì ai hỏi tâm ở đâu, ta trả lời ngay tâm trong lồng ngực.
Tìm tâm đã khó rồi, tìm rác trong tâm không dễ chút nào. Nếu là rác vật lý thì có cách đối phó, còn rác tâm lý thì phải đối trị cách nào đây?!
Đối với các vị hiền triết, thiền sư, các nhà tu hành chân chính thì tâm của các ngài bất động nên việc dọn rác trong tâm (quét rác vườn tâm) không cần phải đặt ra, nhưng đối với những người bình thường thì dọn rác trong tâm là bài toán khó thường ngày cần phải giải quyết.

B-RÁC
Rác trong cuộc sống là chất thải thể rắn hoặc thể lỏng hoặc thể khí làm hại sức khỏe
con người, loài vật, ô nhiễm môi trường sống. Chúng ta hãy hình dung nếu ba ngày xe không đến chở thì gần nhà là đống rác to với mùi hôi thối và đủ loại côn trùng dơ bẩn; nếu để nguyên một tuần thì sinh hoạt xóm làng bị ảnh hưởng. Rác là vấn nạn của xã hội. Nhưng dù khó mấy các cơ quan hữu quan cũng tìm cách giải quyết.
Rác trong tâm (phiền não) không ai thấy nó đâu cả, nó tồn tại vô hình, nó tác động bất lợi đến con người, thô hay tế là do sự ứng xử của từng đối tượng. Rác trong tâm là bài toán khó cho mỗi người trong từng gia đình, từng khu phố, phường xã, đặc khu, tỉnh, thành, quốc gia và nhân loại trên khắp hành tinh ở mọi thời điểm.
Thực ra rác trong tâm là một ẩn dụ chỉ những thứ ô nhiễm che mờ tâm hồn.
Nhận biết:
Vì tâm sinh khi không bám víu vào đâu nên không thể nào xác định cụ thể rác ở nơi nào, nhưng hành giả ý thức rác đã dính mắc trong tâm khi cơn giận bộc phát do lời nói khó nghe phát ra từ người khác, cái nhìn ác ý từ một ai đó…
Các loại rác bủa vây làm hành giả mất bình tĩnh, thiếu kiểm soát. Các thứ rác tham, sân, si, mạn, nghi cùng tham gia trỗi dậy trong tâm hành giả. Nếu hành giả ý thức được rằng nóng giận có thể thiêu đốt cả rừng công đức mà mình đã tạo dựng hàng chục năm thì cách tốt nhất là chế ngự cơn giận, nhận diện đó là rác gì. Và tức khắc nhắm mắt quán tưởng về Đức Phật, lúc đó tâm sinh. Từ đó, hành giả có cách giải quyết bằng THỰC HÀNH CHÁNH NIỆM – quán sát, nhập định, tập trung vào hơi thở, đi vào trạng thái tĩnh lặng, chuyển hóa cảm xúc, biến rác thành hoa.
Các loại rác trong tâm:
Rác vật lý dễ phân biệt, nhưng rác tâm lý rất khó nhận biết, cách tốt nhất là sử dụng thiền quán TỨ NIỆM XỨ (Quán thân bất tịnh-Quán tâm vô thường- Quán pháp vô ngã- Quán thọ thị khổ).
Các thứ rác dễ khắc phục: nóng nảy, nói thiếu suy nghĩ, vội vàng, a dua…
Các thứ rác khó khắc phục: ganh tỵ, đố kỵ, tự cao, tự đại, kiêu mạn, dối trá, thù hận, nịnh bợ, khen mình chê người…, những loại rác trên làm mờ đi sự tha thứ, lòng từ bi của hành giả; nhưng nhờ vào việc tu tâm, dưỡng tánh, hành giả có thể huân tập, rèn luyện bản thân mình thành người hiền thiện đem lợi lạc cho nhân sinh, xã hội.
Có loại rác hết sức độc hại: chỉ nhìn thấy cái chưa tốt của người, mà không thấy cái tốt của người; chỉ nhìn thấy cái hay của mình mà không thấy cái hạn chế của mình.
Việc nầy có nhiều nguyên nhân:
-Do vô minh che lấp vì thiếu hành trì giới luật.
-Do bản chất, vì “giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời”
-Do biên kiến, định kiến.
-Do thu thập thông tin không chính xác, đặt niềm tin sai lệch
-Do bảo thủ, kiêu ngạo, tự mãn.
Có loại rác tưởng chừng như vô hại nhưng làm cho hành giả thiếu ý chí, đó là rác tự ti (coi thường bản thân)
Nguyên nhân chính là bản thân thiếu ý chí, thiếu nghị lực, không chịu học hỏi, không hành trì giới luật, thiếu phản tĩnh tự thân, chỉ làm theo mệnh lệnh của người khác.
Cách dọn rác trong tâm:
Trong tâm chúng ta, ai cũng có “RÁC”, người nào có ít rác trong tâm chừng nào nỗi đau càng ít chừng đó; ai không còn rác trong tâm thì lập tức an trú vào cảnh giới tịch tịnh – cảnh giới NIẾT BÀN.
+Cách dọn rác tức khắc là dừng mọi hành vi để đi vào chánh niệm (Thiền quán nhận diện rác gì, nhắm mắt quán tưởng về Đức Phật, lúc đó tâm sinh và giải pháp sẽ đến.)
Thưa quý anh chị Nhà Lam,
Trong các bậc học, huấn luyện và giáo lý phổ thông, anh em chúng ta được trang bị khá đầy đủ những lời giáo huấn của đấng Như Lai, nhưng những lời giáo huấn ấy dường như không đọng lại trong tâm chúng ta bao nhiêu. Không thanh lọc được, rác còn nhiều quá!
Bài LỤC HÒA được trang bị từ đầu nhưng những kỳ trại thì có nhiều lời tranh cãi, trong sinh hoạt chỉ được thi đua nhưng lại hơn thua vì thứ hạng, bài TỨ NHIẾP PHÁP đã xuất hiện khắp nơi, BỐ THÍ, ÁI NGỮ, LỢI HÀNH, ĐỒNG SỰ, nhưng các Huynh trưởng vẫn cãi nhau to tiếng trước mặt Đoàn sinh…, phải chăng các anh chị không biết kiềm chế để rác ngập trong tâm, tràn ra lời nói, cử chỉ.
Xin đề nghị với quý anh chị:
+Trong cuộc họp, khi phát biểu ta nên loại bỏ mọi loại rác đố kỵ, ganh tị, bè phái, vụ lợi… ra khỏi tâm để lòng ta thanh thản, an nhiên, công tâm khi có ý kiến. Nếu có sẵn loại rác định kiến cá nhân thì ta không thể khách quan khi nhận định, chỉ chăm chăm tìm những điều thiếu sót của đối tượng mà bỏ qua những điều tốt đẹp. Đôi khi, đó không chỉ là thiệt thòi cho cá nhân mà còn ảnh hưởng đến tổ chức.
+Cách tốt nhất là chúng ta có giây phút đối diện với vị PHẬT trong tâm chúng ta: (Tứ vô lượng tâm: Từ-Bi-Hỉ-Xả)) và nhận xét chân tình thì rác trong tâm sẽ vơi đi.
Như vậy hành trì giới luật là cách dọn rác trong tâm hiệu quả nhất

C-LỜI KẾT:
Rõ ràng rác vật lý là bài toán toàn cầu của nhân loại, chúng ta hy vọng trong thời gian không xa, việc rác thải ảnh hưởng môi trường sống sẽ được cải thiện. Và đó là việc của toàn nhân loại chung tay, vấn đề cải tiến có thể dễ dàng.
Riêng “dọn rác trong tâm” là vấn nạn vô hình nhưng có tác động lớn vào xã hội. Nếu tâm ta thanh tịnh, an nhiên trong Chánh niệm thì mọi hành vi, lời nói của ta sẽ mang theo hương vị của từ bi, trí tuệ, sẽ lợi lạc nhân sinh. Nếu mỗi gia đình êm ấm, thì việc sinh hoạt của xóm, làng, khu phố ổn định, tình làng nghĩa xóm tốt đẹp. “Nơi nào tập trung trong niệm đoàn kết, hội họp trong niệm đoàn kết, ra về trong niệm đoàn kết thì nơi đó có cuộc sống hòa hợp” (Kinh Tăng chi bộ 3, chương VII.)
Tìm thấy, nhận biết rác trong tâm đã khó. Việc dọn rác trong tâm lại càng khó hơn. Đó là việc của chính bản thân ta, ta phải quán xét tâm mình, giữ trong chánh niệm thì mới mong thực hiện được vài phần trong muôn một.
Dọn rác trong tâm đem lại lợi lạc cho chính mình, có đời sống tâm tĩnh lặng, an hòa, thân thong dong thư thái vì tướng tự tâm sinh.
Trong giáo lý nhà Phật, Phật dạy Mười điều thiện để diệt vọng tâm, để cho chân tâm hiển lộ.
-Về thân: không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm
-Về khẩu: không nối dối, không nói thêu dệt, không nói lưỡi hai chiều, không nói lời hung ác.
-Về ý: không tham lam, không sân hận, không si mê.
Người tu tập, thực hiện được Mười điều thiện một cách rốt ráo (Tâm không dính mắc rác đời) thì cõi Niết bàn đã có sẵn ngay trong cuộc sống này, không tìm kiếm đâu xa.
Kính chúc chư vị và anh em nhà Lam thân khỏe, tâm an, trí sáng.
Kính nguyện cầu thiên tai-địch họa không còn tồn tại trên hành tinh nầy.
Kính mong HÒA BÌNH – HẠNH PHÚC – AN VUI – NO ẤM đến với mọi người.
Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

Đầu thu Ất Tỵ/2025 – Phường Nghĩa Lộ – Tỉnh Quảng Ngãi
Thao.phanngoc@gmail.com. Đt 0919462898

P/s: Kính mong anh chị em nhà LAM chúng ta quan tâm chia sẻ, đóng góp cứu giúp đồng bào miền Bắc bị bão