THỰC TẬP CHÁNH NIỆM (Bậc Sơ Thiện)
THỰC TẬP CHÁNH NIỆM
I. Thực tập chánh niệm: Quán sổ tức
1. Định nghĩa:
+ Một trong những công năng của chánh niệm là nhìn sâu, là quán.
+ Quán là tập trung tư tưởng để quan sát, phân tích hay suy nghiệm đến một vấn đề.
+ Quán sổ tức là tập trung tâm trí để đếm hơi thở ra vào của mình, với mục đích là đình chỉ tâm trí tán loạn (tâm viên, ý mã).
2. Những điều cân biết trước khi quán sổ tức
– Cách ngồi:
*Kiết già: hai chân tréo xếp lại gọn, thúc vào bắp vế cho sát.
*Bán già: Chân mặt tréo lên chân trái hay ngược lại, thúc sát vào vế cho gọn gàng.
– Lưng: ngồi thẳng như vách tường.
– Hai tay: Hai cánh tay vòng xuôi xuống, hai bàn tay để trên hai chân, tay mặt gác lên tay trái, cách thức như Phật ngồi.
– Cổ và đầu: Cổ phải thẳng, đầu hơi ngã tới, hai mắt chỉ mở ¼ (nếu mở lớn thì tâm dễ bị loạn động, còn nhắm lại thì sanh hôn trầm)
3. Phương pháp sổ tức:
+ Trước khi đếm hơi thở, phải thở ra hít vào 10 hơi thật dài để cho hơi thở điều hòa.
+ Khi đủ 10 hơi rồi, ta bắt đầu thở đều đều, không dài không ngắn, không mau không chậm, phải thở nhẹ nhàng và đều đặn.
+ Bắt đầu đếm hơi thở: có 4 cách đếm là đếm hơi lẻ, đếm hơi chẵn, đếm thuận, đếm nghịch. Ta nên chọn một cách đếm cho nhuần nhuyễn khỏi lộn là thành công, nghĩa là đối trị được tâm tán loạn.
– Đếm hơi lẻ: thở hơi ra đếm 1, thở hơi vào đếm 2, thở hơi ra đếm 3,… và cứ thế đến 10, không thêm không bớt. Cứ đếm đi đếm lại từ 1 đến10 trong khoảng thời gian ít nhất 15 phút.
Chú ý: mỗi khi nhầm phải bắt đầu đếm lại; phải rèn luyện cho đến khi nào hết nhầm thì tâm xem như được định.
II. Kết luận
Quán sổ tức là một phương pháp định tâm hiệu nghiệm, rất thông dụng trong các môn phái của Phật giáo từ Đông sang Tây, phương pháp nầy rất được thịnh hành.
Là Phật tử ta nên thực hành pháp môn sổ tức để tâm trí khỏi bị vọng động, trí huệ phát sinh, vô minh chấm dứt, trở lại với bản tâm thanh tịnh của mình.
CÂU HỎI ÔN TẬP
a. Chánh niệm là gì?
b. Một trong các công năng của chánh niệm là gì?
c. Thế nào là quán?
d. Thế nào là Quán sổ tức?
e. Trình bày cách Quán sổ tức bằng phương pháp đếm hơi chẵn.
g. Nêu lợi ích trong việc Quán sổ tức đúng phương pháp.
Đọc thêm phần kể chuyện:
Phật hỏi Sa môn: Mạng sống con người trong bao lâu?
Vị Sa môn đáp: Bạch Thế tôn, vài ngày.
Phật nói: Ông chưa biết đạo.
Phật lại hỏi vị sa môn khác:
Mạng sống con người trong bao lâu?
Vị Sa môn ấy đáp: Bạch Thế tôn, trong một bữa ăn.
Phật nói: Ông chưa biết đạo.
Cũng câu hỏi trên, Phật lại hỏi vị Sa môn khác, vị Sa môn ấy đáp: Bạch Thế tôn, trong một hơi thở.
Phật nói: Lành thay, lành thay, ông thật biết đạo.
(Kinh Tứ thập nhị chương – chương 38).